Η αυτογνωσία προβλήθηκε και προβάλλεται πάντοτε σε κάθε άνθρωπο, ως πρόβλημα πολύπλοκο, δυσκολονόητο και άλυτο.
Ο μεγάλος μύστης, φιλόσοφος Πυθαγόρας (580-500 π.Χ.), πρώτος καθιέρωσε την αυτογνωσία ως βασική αρχή πάνω στην οποία στήριξε το μυσταγωγικό και μορφωτικό πρόγραμμα της Σχολής του.
Μέσα απ' την αυτογνωσία όλοι οι φιλόσοφοι, αλλά και οι ευφυείς και οι καλά μορφωμένοι άνθρωποι πιστεύουν ότι αποκαλύπτεται η ατραπός (ο στενός και δύσκολος δρόμος), που οδηγεί στο καθήκον και στην αρετή. Μέσα απ' την αυτογνωσία οδεύουμε στην ατομική ευτυχία και την ομαδική ευημερία.
Αλλά μπροστά στο πρόβλημα τούτο οι πολλοί ή αδιαφορούν ή κρίνουν με προχειρότητα, επαινούν ή επικρίνουν τον εαυτό τους. Οι βαθυστόχαστοι σοφοί και εμπνευσμένοι διανοητές, θαρραλέα μεν και επίμονα επιδίδονται στην ενδοσκόπηση, κατορθώνουν όμως μόνο πτυχές του Εγώ τους να αποκαλύψουν.
Η διάνοια δεν επαρκεί ούτε μπορεί η ψυχή, εφ' όσον είναι κλεισμένη στο υλικό σώμα, να συλλάβει την ουσία του Εγώ, να διεισδύσει στα μύχιά του, να αποκαλύψει το σύνολο του Είναι μας.
Αν η γνώση για κάθε νοητό ή αισθητό είναι ελλιπής, ακόμη ελλιπέστερη γίνεται για τον άνθρωπο.
Αυτά τα διατύπωσαν παραστατικότατα οι σοφοί Αιγύπτιοι μύστες με το επίγραμμα πάνω στο βάθρο του αγάλματος της θεάς Ίσιδος: "Εγώ ειμί", έλεγε η θεά Ίσις, "παν το γεγονός και το ον και το εσόμενον και το εμόν πέπλον ουδείς πω θνητός απεκάλυψεν".
Και πραγματικά. Αν για κάθε τι που γίνεται αντικείμενο έρευνας και μελέτης, η πλήρης κατανόηση γίνεται εξαιρετικά δύσκολη, αυτή του Εγώ γίνεται αδύνατη, γιατί οι μεν ρίζες βυθίζονται στο παρελθόν, σε άγνωστου χρόνου διάστημα, η δε πείρα της ζωής παραμένει, κατά τους μεγάλους διδασκάλους, μέσα απ' τη ψυχή, σε απροσδιόριστο μέλλον.
Το αδύνατο όμως της τέλειας γνώσης και το ακατόρθωτο της πλήρους αποκαλύψεως της αλήθειας, δεν εμποδίζει κάθε άνθρωπο προικισμένο με φιλοσοφικό νου να αναζητά, να μελετά, να αποκαλύπτει όση γνώση μπορεί.
Η καλύτερη για τούτο μέθοδος είναι αν διερευνηθεί η αυτογνωσία, ιστορικά, φιλοσοφικά, ψυχολογικά και πρακτικά.
Αν παραθέσουμε σοφές γνώμες φωτισμένων ανθρώπων, παλιών και νέων, φωτίζουν το θέμα. Η φιλοσόφηση το στηρίζει πάνω σε στερεά θεμέλια. Η ψυχολογική αναλύει και παρέχει απόψεις κάτω απ' τον προβολέα της επιστήμης και τον έλεγχο της πείρας. Η εφαρμογή της αυτογνωσίας σε πρακτικό πεδίο, προσκομίζει μεγάλη ωφέλεια σε κάθε άνθρωπο κάθε ηλικίας, μόρφωσης και κοινωνικής θέσης.
Πολύ παλιά, ακόμα κι ο πρωτόγονος άνθρωπος ασκούσε ένα είδος αυτοκριτικής ύστερα από κάποια επιτυχία ή αποτυχία του.
Πέρασαν όμως χιλιάδες χρόνια μέχρι να προβληθεί ως καθολικό αίτημα για κάθε συνετό, ευφυή και μορφωμένο ή άσκηση της αυτογνωσίας με το "γνώθι σαυτόν".
Για να διευκρινίσουμε όμως ψυχολογικά το Εγώ, έχουμε:
α) "Εγώ" με την περιορισμένη σημασία σ' ένα πρόσωπο που το λαμβάνουμε αυτοτελώς. Σ' αυτό το διακριτό, το περιορισμένο, το πραγματικό Εγώ, αναφέρεται η αυτογνωσία.
β) Επέκταση του Εγώ σε πρόσωπα ή πράγματα που βρίσκονται έξω απ' το προσωπικό Εγώ. Όταν λέει κάποιος: το σπίτι μου, τα βιβλία μου, εκείνο το "μου" που προσθέτει του δημιουργεί την παραίσθηση ότι όλα αυτά τα έξω απ' το προσωπικό Εγώ του, αποτελούν ενιαίο και αναπόσπαστο τμήμα του εαυτού του.
Αυτή η επέκταση προς τα έξω του προσωπικού Εγώ προκαλεί σύγχυση μέχρι που φτάνει το Εγώ του, συσκοτίζει την κρίση, εμποδίζει την αυτοκριτική, αποτρέπει τη σκέψη του να στραφεί προς τα μέσα και αποτελεί ουσιωδέστατο εμπόδιο στην προσπάθεια για αυτογνωσία. Την επέκταση αυτή την ονομάζουμε, "Έξω Εγώ".
Το Έξω τούτο Εγώ γεμίζει την σκέψη και τη ζωή πολλών, τόσο πολύ, ώστε να πιστεύουν ότι αυτό και μόνο είναι το Εγώ τους. Απορροφά όλη τη δραστηριότητα και τη ζωτικότητά τους και οδηγεί σε πλήρη παραμέληση του προσωπικού, του κυρίως Εγώ, από άποψη αυτομελέτης.
"Η ψυχή", λέει ο Σίλερ, "τόσο περισσότερο εκτείνεται μέσα της όσο περισσότερους περιορισμούς βρίσκει έξω της". Ο μεγάλος αυτός Γερμανός ποιητής διέγνωσε μια μεγάλη αλήθεια.
Η μελέτη των εκτός του Εγώ οδηγεί στην ετερογνωσία. Η μελέτη των εντός προς την αυτογνωσία.
πηγή:χρυσά λόγια
`````````````````
Και κάποιος άντρας είπε,
Μίλησέ μας για την Αυτογνωσία.
Κι εκείνος απάντησε λέγοντας:
Οι καρδιές σας γνωρίζουν σιωπηλά τα μυστικά των ημερών και των νυχτών.
Αλλά τ' αφτιά σας διψούν για τον ήχο της γνώσης της καρδιάς σας.
Θέλετε ν
α γνωρίσετε με λόγια αυτό που γνωρίζετε από πάντα στη σκέψη.
Θέλετε ν' αγγίξετε με τα δάχτυλά σας το γυμνό σώμα των ονείρων σας.
Και είναι καλό που το θέλετε.
Το κρυφό πηγάδι της ψυχής σας πρέπει να αναβλύσει και να τρέξει κελαρύζοντας προς τη θάλασσα.
Και ο θησαυρός του άπειρου βάθους σας πρέπει να αποκαλυφθεί στα μάτια σας.
Δεν πρέπει όμως να υπάρχουν ζυγαριές για να ζυγίζουν τον άγνωστο θησαυρό σας. Και μη μετράτε τα βάθη της γνώσης σας με το βυθομετρικό κοντάρι ή το σχοινί.
Γιατί ο εαυτός είναι μια θάλασσα απεριόριστη και άμετρη.
Μη λέτε, «Βρήκα την αλήθεια», αλλά να λέτε, «Βρήκα μιαν αλήθεια».
Μη λέτε, «Βρήκα το μονοπάτι της ψυχής», αλλά να λέτε, «Συνάντησα την ψυχή που περπατούσε στο μονοπάτι μου».
Γιατί η ψυχή περπατά πάνω σ' όλα τα μονοπάτια.
Η ψυχή δεν περπατά πάνω σε μια γραμμή, ούτε μεγαλώνει σαν καλάμι.
Η ψυχή ξεδιπλώνεται, όπως ο λωτός με τα αναρίθμητα πέταλα.
(από το βιβλίο «ο προφήτης», του Χαλίλ Γκιμπράν)
Αυτό το κόκκινο σημάδι στον ορίζοντα είναι από το πληγωμένο φεγγάρι που κρύφτηκε στην ανάσα τ' ουρανού. Αυτό το κόκκινο σημάδι στο χιόνι είναι από το πληγωμένο μου όνειρο που κρύφτηκε στον ίσκιο της ψυχής μου.
