22 Απριλίου 2009

ΑΣΚΗΤΙΚΗ-ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

"Ασκητική" Απο τα σημαντικότερα κείμενα του Ν. Καζαντζάκη,στο οποίο εκφράζει

τη μεταφυσική πίστη του. Ο ίδιος θεωρούσε την "Ασκητική" τον σπόρο

για όλο το μετέπειτα έργο του.

Πρόλογος

Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος.

Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι΄ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.

Στα πρόσκαιρα ζωντανά σώματα τα δυο τούτα ρέματα παλεύουν:
α) ο ανήφορος, προς τη σύνθεση, προς τη ζωή, προς την αθανασία·
β) ο κατήφορος, προς την αποσύνθεση, προς την ύλη, προς το θάνατο.

Και τα δυο ρέματα πηγάζουν από τα έγκατα της αρχέγονης ουσίας. Στην αρχή η ζωή ξαφνιάζει· σαν παράνομη φαίνεται, σαν παρά φύση, σαν εφήμερη αντίδραση στις σκοτεινές αιώνιες πηγές· μα βαθύτερα νιώθουμε: η Ζωή είναι κι αυτή άναρχη, ακατάλυτη φόρα του Σύμπαντου.

Αλλιώς, πούθε η περανθρώπινη δύναμη που μας σφεντονίζει από το αγέννητο στο γεννητό και μας γκαρδιώνει· φυτά, ζώα, ανθρώπους· στον αγώνα; Και τα δυο αντίδρομα ρέματα είναι άγια.

Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τ΄ όραμα που χωράει κι εναρμονίζει τις δυο τεράστιες τούτες άναρχες, ακατάλυτες Ορμές· και με τ΄ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη.

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

ΠΡΩΤΟ ΧΡΕΟΣ

Ήσυχα, καθαρά, κοιτάζω τον κόσμο και λέω: Όλα τούτα που θωρώ, γρικώ, γεύουμαι, οσφραίνουμαι κι αγγίζω είναι πλάσματα του νου μου.

Ο ήλιος ανεβαίνει, κατεβαίνει μέσα στο κρανίο μου. Στο ένα μελίγγι μου ανατέλνει ο ήλιος, στο άλλο βασιλεύει ο ήλιος.

Τ΄ άστρα λάμπουν μέσα στο μυαλό μου, οι Ιδέες, οι άνθρωποι και τα ζώα βόσκουν μέσα στο λιγόχρονο κεφάλι μου, τραγούδια και κλάματα γιομώνουν τα στρουφιχτά κοχύλια των αυτιών μου και τρικυμίζουν μια στιγμή τον αγέρα·

σβήνει το μυαλό μου, κι όλα, ουρανός και γης, αφανίζουνται.

"Εγώ μονάχα υπάρχω!" φωνάζει ο νους.

"Μέσα στα κατώγια μου, οι πέντε μου ανυφάντρες δουλεύουν, υφαίνουν και ξυφαίνουν τον καιρό και τον τόπο, τη χαρά και τη θλίψη, την ύλη και το πνέμα.

"Όλα ρέουν τρογύρα μου σαν ποταμός, χορεύουν, στροβιλίζουνται, τα πρόσωπα κατρακυλούν σαν το νερό, το χάος μουγκρίζει.

"Μα εγώ, ο Νους, με υπομονή, με αντρεία, νηφάλιος μέσα στον ίλιγγο, ανηφορίζω. Για να μην τρεκλίσω να γκρεμιστώ, στερεώνω απάνω στον ίλιγγο σημάδια, ρίχνω γιοφύρια, ανοίγω δρόμους, οικοδομώ την άβυσσο.

"Αργά, με αγώνα, σαλεύω ανάμεσα στα φαινόμενα που γεννώ, τα ξεχωρίζω βολικά, τα σμίγω με νόμους και τα ζεύω στις βαριές πραχτικές μου ανάγκες.

"Βάνω τάξη στην αναρχία, δίνω πρόσωπο, το πρόσωπο μου, στο χάος.

"Δεν ξέρω αν πίσω από τα φαινόμενα ζει και σαλεύει μια μυστική, ανώτερη μου ουσία. Κι ούτε ρωτώ· δε με νοιάζει. Γεννοβολώ τα φαινόμενα, ζωγραφίζω με πλήθια χρώματα φανταχτερά, γιγάντιο ένα παραπέτασμα μπροστά από την άβυσσο. Μη λες: "Αναμέρισε το παραπέτασμα, να δω την εικόνα!" Το παραπέτασμα, αυτό είναι η εικόνα.

"Είναι ανθρώπινο έργο, πρόσκαιρο, παιδί δικό μου, το βασίλειο μου ετούτο. Μα είναι στέρεο, άλλο στέρεο δεν υπάρχει, και μέσα στην περιοχή του μονάχα μπορώ γόνιμα να σταθώ, να χαρώ και να δουλέψω. "Είμαι ο αργάτης της άβυσσος. Είμαι ο θεατής της άβυσσος. Είμαι η θεωρία κι η πράξη. Είμαι ο νόμος. Όξω από μένα τίποτα δεν υπάρχει."

Χωρίς μάταιες ανταρσίες να δεις και να δεχτείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου, και μέσα στ΄ αυστηρά τούτα σύνορα αδιαμαρτύρητα, ακατάπαυτα να δουλεύεις· να ποιο είναι το πρώτο σου χρέος.

Με αντρεία, με σκληρότητα στερέωσε απάνω στο σαλευόμενο χάος το καταστρόγγυλο, το καταφώτιστο αλώνι του νου, ν΄ αλωνίσεις, να λιχνίσεις, σα νοικοκύρης, τα σύμπαντα.

Καθαρά να ξεχωρίσεις κι ηρωικά να δεχτείς τις πικρές γόνιμες τούτες, ανθρώπινες, σάρκα από τη σάρκα μας, αλήθειες:
α) Ο νους του ανθρώπου φαινόμενα μονάχα μπορεί να συλλάβει, ποτέ την ουσία·
β) κι όχι όλα τα φαινόμενα, παρά μονάχα τα φαινόμενα της ύλης·
γ) κι ακόμα στενώτερα: όχι καν τα φαινόμενα τούτα της ύλης, παρά μονάχα τους μεταξύ τους συνειρμούς·
δ) κι οι συνειρμοί τούτοι δεν είναι πραγματικοί, ανεξάρτητοι από τον άνθρωπο· είναι κι αυτοί γεννήματα του ανθρώπου·
ε) και δεν είναι οι μόνοι δυνατοί ανθρώπινοι· παρά μονάχα οι πιο βολικοί για τις πραχτικές και νοητικές του ανάγκες.

Μέσα στα σύνορα τούτα, ο νους είναι ο νόμιμος απόλυτος μονάρχης. Καμιά άλλη εξουσία στο βασίλειο του δεν υπάρχει.

Αναγνωρίζω τα σύνορα τούτα, τα δέχουμαι μ΄ εγκαρτέρηση, γενναιότητα κι αγάπη, κι αγωνίζουμαι μέσα στην περιοχή τους άνετα σα να ΄μουν ελεύτερος.

Υποτάζω την ύλη, την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου. Χαίρουμαι τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους θεούς σαν παιδιά μου. Όλο το Σύμπαντο το νιώθω να σοφιλιάζει απάνω μου και να με ακολουθάει σα σώμα.

Σε άξαφνες φοβερές στιγμές αστράφτει μέσα μου: "Όλα τούτα είναι παιχνίδι σκληρό και μάταιο, δίχως αρχή, δίχως τέλος, δίχως νόημα". Μα ξαναζεύουμαι, πάλι, γοργά στον τροχό της ανάγκης, κι όλο το Σύμπαντο ξαναρχινάει γύρα τρογύρα μου την περιστροφή του.

Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή.

Έτσι μονάχα σοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου.

Να πως με σαφήνεια και με σκληρότητα να καθορίζεις την παντοδυναμία του νου μέσα στα φαινόμενα και την ανικανότητα του νου πέρα από τα φαινόμενα· πρί να κινήσεις για τη λύτρωση. Αλλιώς δεν μπορείς να λυτρωθείς.

Συνεχίζεται...

17 σχόλια :

  1. Σπάνιο μου λουλούδι
    Θεμέλιους λίθους της πνευματικής μου υπόστασης διάλεξες σήμερα να αγγίξεις . Οι λόγοι αυτού του βιβλίου είναι απο μόνοι τους ένας πνευματικός δρόμος που σε βγάζει μπροστά στο πρόσωπο του θεού. Δυσκολος δρόμος με μία και μόνη πυξίδα . Δεν φοβαμαι τίποτα δεν ελπίζω τιποτα είμαι ελέυθερος. Κάθε βήμα ,είναι τα δεσμά του επομένου . Ο Φόβος και η Ελπίδα ,οι πιό βαριές του αλυσίδες .
    Αγγίζεις κρυσταλινες διαθήκες με το ψυχικό σου χεράκι σκανδαλιάρικο λουλούδι .
    Πολλα φιλια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δεν εκφράζει ακριβώς την μεταφυσική του πίστη, την σχοινοβασία ανάμεσα στην πίστη και στην αμφιβολία εκφράζει την αγωνία μπροστά στον θάνατο,την τάχα παλληκαροσύνη μας.Ο άνθρωπος δυνατός κι αδύναμος μαζί δημιουργός και χαλαστής. Αν εξέφραζε απλά μια πίστη θα ήταν ένας ηρεμότατος λόγος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Θα ήθελα να κάνω και μια παρατήρηση για αυτή τη καινολογία πιά, το εμείς το καλύτερο από το εγώ. Δεν είναι τα πράγματα κατηγορίες καλού ή κακού.Πρόκειται για έθος συγκεκριμένου χώρου και χρόνου. Ο θεός π.χ. δεν είναι καλός ή κακός είναι αυτό που είναι και προσεγγίζεται μονάχα αποφατικά όσον αφορά την ουσία του.Το εγώ υπάρχει στο εμείς αλλά δεν χάνει την ατομικότητά του,την υπόστασή του, το πρόσωπό του. Ακόμα και στην Τριάδα από ορθόδοξη άποψη υπάρχουν ακοινώνητα ιδιώματα ιδιότητες που δεν κοινωνούνται. ΄Ετσι υπάρχουν και στον άνθρωπο,πράγμα που δέχεται η ορθόδοξη πίστη.Πολλή δε περισσότερο σε έναν λογικό άνθρωπο που δεν πιστεύει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. "Ξέρω τώρα' δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο. Ζητούσα ελευτερία."

    Κάτι "έσπρωξε" το ψυχικό αυτο χέρι τρελέ μου(ψυχικό τελικά λές?) προς τις κρυστάλινες τούτες διαθήκες.

    Όντως πολύ δύσκολος δρόμος..

    Σε φιλώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δεν ελπίζω τίποτα.. Είμαι νεκρός.. άρα είμαι ελέυθερος..

    :(
    Καλημέρα κοριτσάκι μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ελευθερος!!!!!!!!!!!!προσπαθω προσπαθω και ολο προσπαθω......αλλα γιατι με δειχνης με το δακτυλο ?????πως θα κανω ντελιτ στο μυαλο μου πως πως???
    δεν θελω να ξερω τιποτα για τους ανθρωπους τιποτα ...δεν αξηζη τον κοπο ...
    υσ...σορυ αυτα μου ηρθαν στο μυαλο.....σε θαυμαζω κοπελια μου....μπαι..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλώς ηλθες στα μέρη μου Albus Genius..ίσως έχεις δίκιο,ίσως θα'πρεπε στο "μεταφυσική" να βάλω " " για την Ασκητική έχουν ειπωθεί τόσα πολλά..
    μέχρι και "ασεβέστατη παλιοφυλλάδα" χαρακτηρίστηκε..
    Eίπαν κάποιοι:
    H «Aσκητική» είναι ο Nίκος Kαζαντζάκης.
    Kαι ο Nίκος Kαζαντζάκης είναι η «Aσκητική».
    Mια ελβετική εφημερίδα πριν από χρόνια έγραψε πως η «Aσκητική» είναι «το κατά Kαζαντζάκην ευαγγέλιο».
    O ίδιος ο Kαζαντζάκης έγραψε ότι η «Aσκητική» είναι μια κραυγή και όλο το έργο του είναι σχόλιο στην κραυγή αυτή.

    Το πιστεύω,ότι η "Ασκητική" είναι μια κραυγή,τόσο δυνατή,που ακούστηκε πολύ μακριά..απλά κάποιοι την άκουσαν διαφορετικά ισως..

    "Θα ήθελα να κάνω και μια παρατήρηση για αυτή τη καινολογία πιά, το εμείς το καλύτερο από το εγώ
    ...Το εγώ υπάρχει στο εμείς αλλά δεν χάνει την ατομικότητά του,την υπόστασή του, το πρόσωπό του"

    Μα φυσικά πως αλλιώς?..
    Μπορεί να είναι καινολογία,και σίγουρα το "εμείς" χωρίς το "εγώ" δεν μπορεί να υπάρξει εγώ-εσύ-εμείς..κι εμείς μαζί..
    (έχω κάνει ανάρτηση παλιότερα)αυτη τη στιγμή που γράφω σε σένα είμαστε "εμείς"..:)
    Και όπως εχουν πεί, οι καλοί μου φίλοι EL.ZIN:
    "Αν φτιάξεις ένα άγαλμα και τοποθετήσεις ένα μαγνητόφωνο με την λέξη ‘εγώ’ να επαναλαμβάνεται έχεις τον …άνθρωπο….!
    Να καταναλώνει όλη την ενέργεια του στην υπεράσπιση του ξεχνώντας το θαύμα του κόσμου και της ύπαρξης και διαχωρίζοντας συνεχώς τον εαυτό του από το σύνολο και το ΟΛΟ."

    Σαν πολλά να είπα όμως πάλι..:)να έχεις ένα όμορφο βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ελευθερία..και ο θάνατος!

    Καλό βράδυ κουκλίτσα :)

    Mεγάλο φιλί *****

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Αχ, βρε Γρηγόρη μου..μην πάψεις να πιστεύεις στον άνθρωπο κι ας σε πλήγωσε, κι ας σε έδειξε με το δάχτυλο..και μην κάνεις ντιλίτ,γιατί εκεί μέσα υπάρχουν και κάποια άλλα που δεν θα ήθελες να χαθούν με τίποτα..

    υ.γ καλά έκανες και έγραψες αυτα που σου ήρθαν στο μυαλό :)

    Καλό βράδυ Γρηγόρη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Κάθε φράση του-κάθε του λέξη με σημασία !
    Τον είπαν άπιστο κάποιοι, που είχαν εξουσία !
    Σίγουρα προκαταλημένοι,με την έννοια ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ !
    Τον είπαν Ντοστογιέφσκι ,της Ελληνικής γραφής !
    Ήταν ένας από τους χαρισματικούς , της Κρητικής γης !
    Έγραφε με σθένος ψυχικό ,γι αυτό και αγαπήθηκε , από πολύ λαό !
    Λατρεμένο μου βιβλίο του 'Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ' γιατί πίσω από τις λέξεις του,βγαίνει του καθενός ο εαυτός !
    Καλημέρα ευγενικό μου Λουλουδάκι,
    με την ωραία ανάρτηση στον Καζαντζάκη !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ανώνυμος24/4/09, 8:56 π.μ.

    Πολύ λίπος στο υποδόριο Λουλουδάκι από την "καλοζωία".
    Πολύ βαθιά η ψυχή κρυμμένη σε ρόλο κομπάρσου όπου την υποβάθμισε η αδηφάγα σάρκα.
    Ψήλωσε τόσο το "εγώ" που δεν καταδέχεται να σκύψει να κοιτάξει δίπλα, κάτω, γύρω του.
    Δεν υποτάξαμε την ύλη! Εκείνη μας υπέταξε.
    Διαβάζω την ΑΣΚΗΤΙΚΗ και θλίβομαι.

    Καλημέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Oμορφα λόγια,ποιητικά!
    Και σε μένα αρέσει ο "τελευταίος πειρασμός"
    Δημήτρη μου..υπάρχει σχετική ανάρτηση όταν πρωτοξεκίνησα το edelweiss.
    Eίπαν πολλά για τον Καζαντζάκη κάποιοι λένε ακόμα..γιατί άραγε?..

    Πολλά φιλιά **

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. "Πολύ βαθιά η ψυχή κρυμμένη σε ρόλο κομπάρσου όπου την υποβάθμισε η αδηφάγα σάρκα.
    Ψήλωσε τόσο το "εγώ" που δεν καταδέχεται να σκύψει να κοιτάξει δίπλα, κάτω, γύρω του".

    Tα είπες όλα Πανδώρα μου..μαζί σου στη θλίψη κι εγώ..

    Καλώς ηλθες πίσω..γλυκό φιλί!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. α) ο ανήφορος, προς τη σύνθεση, προς τη ζωή, προς την αθανασία·
    β) ο κατήφορος, προς την αποσύνθεση, προς την ύλη, προς το θάνατο
    εδώ είναι όλο το νόημα της ζωής
    καλη σου νύχτα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Δε μπορώ να απουσιάσω από αυτή την ανάρτηση,να ευχηθώ κι από εδώ τα καλύτερα για την καλή μου φίλη και να σημειώσω από την Ασκητική αυτό που μου είχε κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση:
    -Βοήθεια, βοήθεια κράζεις Κύριε κι ακούω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. .."η Ζωή είναι κι αυτή άναρχη, ακατάλυτη φόρα του Σύμπαντου.

    Αλλιώς, πούθε η περανθρώπινη δύναμη που μας σφεντονίζει από το αγέννητο στο γεννητό και μας γκαρδιώνει· φυτά, ζώα, ανθρώπους· στον αγώνα; Και τα δυο αντίδρομα ρέματα είναι άγια. "

    Kαλό Σ/Κ Γιάννη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Οτι ομορφότερο και για σένα Σταύρο μου..
    αισθητή η παρουσία σου σ'αυτη την ανάρτηση:)

    Καθένας, ανεβαίνοντας απάνω από τη δική του κεφαλή, ξεφεύγει από το μικρό, όλο απορίες μυαλό του.
    Μέσα στη βαθιά Σιγή, όρθιος, άφοβος, πονώντας και παίζοντας, ανεβαίνοντας ακατάπαυτα από κορυφή σε κορυφή, ξέροντας πως το ύψος δεν έχει τελειωμό, τραγουδά, κρεμάμενος στην άβυσσο, το μαγικό τούτο περήφανο ξόρκι:
    "ΒΟΗΘΕΙΑ!" ΚΡΑΖΕΙΣ, ΚΥΡΙΕ. "ΒΟΗΘΕΙΑ!" ΚΡΑΖΕΙΣ, ΚΥΡΙΕ, ΚΙ ΑΚΟΥΩ.
    ΜΕΣΑ ΜΟΥ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΚΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΚΙ ΟΙ ΡΑΤΣΕΣ ΟΛΕΣ, ΚΙ ΟΛΗ Η ΓΗΣ, ΑΚΟΥΜΕ ΜΕ ΤΡΟΜΟ, ΜΕ ΧΑΡΑ, ΤΗΝ ΚΡΑΥΓΗ ΣΟΥ.
    ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΣΟΙ ΑΚΟΥΝ ΚΑΙ ΧΥΝΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΣΕ ΛΥΤΡΩΣΟΥΝ, ΚΥΡΙΕ, ΚΑΙ ΛΕΝ: "ΕΓΩ ΚΑΙ ΣΥ ΜΟΝΑΧΑ ΥΠΑΡΧΟΥΜΕ."
    ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΣΟΙ ΣΕ ΛΥΤΡΩΣΑΝ, ΣΜΙΓΟΥΝ ΜΑΖΙ ΣΟΥ, ΚΥΡΙΕ, ΚΑΙ ΛΕΝ: "ΕΓΩ ΚΑΙ ΣΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑ."
    ΚΑΙ ΤΡΙΣΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΣΟΙ ΚΡΑΤΟΥΝ, ΚΑΙ ΔΕ ΛΥΓΟΥΝ, ΑΠΑΝΩ ΣΤΟΥΣ ΩΜΟΥΣ ΤΟΥΣ, ΤΟ ΜΕΓΑ, ΕΞΑΙΣΙΟ, ΑΠΟΤΡΟΠΑΙΟ ΜΥΣΤΙΚΟ: ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟΥΤΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ!

    Και πως θα μπορούσε αλήθεια,να μη σου είχαν κάνει εντύπωση τα παραπάνω λόγια?

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Κι είμαστε ακόμα ζωντανοί…
στη σκηνή,
σαν ροκ συγκρότημα…κι αν μας αντέξει το σκοινί…θα φανεί στο χειροκρότημα.